Ellerimiz ve parmaklarımız günlük ihtiyaçlarımızı karşılayabilmemiz, ekonomik olarak özgür olabilmemiz ve hayatımızı idame etmemiz açışından çok önemlidir. El ve parmaklar en çok yaralanan uzuvlardır. İş kazası hariç ev ya da normal hayatta da sık yaralanan ve hastane acillerinde en sık tedavi edilen anatomik bölge, parmak ve ellerdir.
İş kazaları sonucu gerek maddi ve gerekse manevi kayıplar gelişmektedir. İş güvenliği tedbirlerinin artırılması iş kazalarının oranını azaltsa da Türkiye hala iş kazaları oranı yüksektir. Sanayi türü, çalışılan ortam, işçinin deneyimi yaralanmaların oranının etkilememektedir. İş kazalarına bağlı yaralanmaların yüzde 31’i el ve parmak yaralanmalarıdır. Türkiye’de yaralanan işçilerde ortalama yaşı 27.5. El yaralanması 25-40 yaş arasında daha sık. Ampütasyon sayısının en yüksek olduğu grup ise 25-39 yaş. El ve parmaklarda yaralanmalar başta iş gücü kaybı, maddi ve psikolojik sorunlar ve diğer problemleri beraberinde getirmektedir.
"Kopan uzvun tekrar yerine takılması için tüm şartlar zorlanmalıdır"
El yaralanmalarının tedavisinin en uygun şartlarda yapılması önemlidir. El ve parmak yaralanmalarında parmağın veya elin kopması durumunda acil tedavi gerektirir. Bir uzvun vücuttan ayrılması(ampütasyon) sonucu oluşan yaralanmalarda kopan parçanın acil olarak yerine dikilmesi(replantasyon) operasyonunu gerektirmektedir. Uzuv kopmaları sonrası replantasyon operasyonun kopan parçanın hücrelerinin ölmeden kopan uzuvlarınmikro cerrahi teknikler ile yerine dikilmesi gerekmektedir. Kopan parçalarda yerine dikilmesi için zaman ile yarışmak gerekmektedir. Soğuk koruma altında parmaklar için 8-10 saat içinde el ve kol ise 6 saat içinde replantasyon operasyonu yapılmalıdır. Transfer veya uygun merkeze geç ulaşılsa bile kopan uzva muhakkak şans verilmelidir. Aksi halde uzuvlarını kaybeden ve genellikle genç yaş grubunda olan bu hastalar ciddi sorunlara yol açacağı için kopan bir uzvun tekrar yerine takılması için tüm şartlar zorlanmalıdır.
Kopan bir parçaya tedavi iş yerinde başlar. Hastaya ilk müdahalenin yapılması, kopan parçanın bulunması, transfer öncesi soğuk korumaya alınması, transfer edilecek tedavi kurumunun belirlenmesi, sağlık kurumuna bilgi verilmesi iş yerinde yapılması gereken en önemli görevlerdir. İş yerinde sağlık veya iş güvenliği departmanları bu tur olayları başlarına gelmeden simülasyonlarını yapmalıdırlar. Hastaya yapılacak ilk müdahalenin kimin yapacağı, kanamanın durdurulup yaralanın durumunu sağlık profesyonelleri gelene takip edecek kişinin eğitilmesi, kopan uzvun soğuk korumaya alınması bu yapılırken de kopan parçanın temiz bir beze sarılması sonrası su geçirmez bir poşete konulması ve içi buzlu su dolu kaba konulması sağlanmalıdır. Kopan parça hiçbir zaman direk buza temas etmemelidir. Bir ampütasyon durumda ortamda ki telaş göze alınırsa bu malzemeler önceden hazır olarak bulundurulmalı ve daha önce simülasyonları yapılarak böyle bir kazaya hazırlıklı olunmalıdır.
Kopan parçaya iş yerinde yapılan ilk müdahalesinden sonra en önemli nokta parçanın dikileceği merkeze transferdir. Genellikle hastanın müdahalenin yapılacağı mikrocerrahi merkezlerine zamanının ulaşmasında sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunlar ya mikrocerrahi merkezlerinin bilinmeyişi ya da mikrocerrahi yapan merkezlerde yoğunluktan dolayı hasta sıra bekleyerek zaman kaybetmesidir. İş yerinde zaman kaybını azaltmak için mikrocerrahi yapılan merkezlerin listesinin bulunması, hastanın transferi öncesi bu merkezlerin ve doktorun bilgilendirilmesi sonrası direk müdahalenin yapılacağı merkeze transferi ile zaman kaybı minimale indirilebilir. Bu tür çalışmalar uzuv kaybı olmadan işyerlerinde önceden yapılmalı ve algoritmalar belirlenmelidir.
Mikrocerrahi merkezlerinde konusunda uzman hekimler tarafından gerçekleştirilen operasyonlarda başarı oranları çok yüksektir. Bu tür yaralanmalar sonrası yapılacak cerrahideki amaç elin fonksiyonunu mümkün olduğunca eski haline getirmeye çalışmaktır. El cerrahisinde hastalara sadece operasyon değil operasyondan sonra rehabiltasyon ve psikolojik destek de sunulmalıdır. İş yeri ve işçi sağlığına yönelik danışmanlık hizmeti ve eğitim çalışmaları da son derece önemlidir.
İş kazaları sonucu oluşan el ve parmak yaralanmalarında özellikle kopmalarında hızlı müdahale çok önemlidir. Kurtarılan ve rehabilte edilen her uzuv kişinin topluma ve iş hayatına kazandırılmasında çok önemli yer tutmaktadır. Bu tür yaralanmalar olmadan önce hazırlanmak yaralanan kişinin tedavisinde çok önemli rol oynamaktadır.
